Radiopionier en Top 40-bedenker Willem van Kooten is op 3 januari overleden. Hij was een trouwe lezer van Recorder. Enkele jaren geleden had Aether een interview met hem en zijn vorig jaar overleden vriend Jan van Veen.
Willem van Kooten en Jan van Veen: oude vrienden nog steeds verknocht aan de radio
Ze kennen elkaar al sinds april 1963, toen ze allebei in militaire dienst zaten. Willem van Kooten en Jan van Veen trekken sindsdien samen op. “Het heeft wel eens gebotst, maar als je elkaar zo lang kent, ben je meer familie eigenlijk”, zegt Van Veen. En zouden ze nu nog als dj bij een radiostation willen werken? “Het zijn slaven van een format, daar deug ik niet voor”, vindt Van Kooten. Maar radio zal ze nooit loslaten.
De sfeer is ontspannen, gemoedelijk, op de ruime werkkamer van Van Kooten in het kantoor van zijn platenmaatschappij Red Bullet in Hilversum. Geen wonder, want de heren kennen elkaar nu 57 jaar, door en door. Ze ontmoetten elkaar toen ze in 1963 met frisse tegenzin hun militaire dienstplicht vervulden. Van Kooten was na zijn middelbareschooltijd in Hilversum Nederlands gaan studeren. “Maar Nederlands was me uiteindelijk te saai. Dat was wel tragisch voor mijn vader. Hij had graag willen studeren, maar daar was de crisis van de jaren ’30 tussengekomen. Ik ging wel naar de universiteit, maar wilde het uiteindelijk niet.” Van Kooten wilde overstappen naar de rechtenfaculteit, maar kreeg geen uitstel meer van de dienstplicht. Na de basisopleiding geneeskundige troepen in Amersfoort ging hij naar Crailo, dichtbij huis dus, als assistent van een militaire arts. Van Veen was vervroegd in militaire dienst gegaan. “Ik wilde journalist worden en bij een krant gaan werken. Daar zeiden ze dat ik beter eerst mijn dienstplicht kon vervullen.” Hij diende bij de Huzaren van Boreel, maar viel op de stormbaan en kwam in het gewestelijke militaire hospitaal in Amersfoort terecht. Daar ging hij een muziekprogramma verzorgen via de kabelradio in het gebouw. Om dat leuker en afwisselender te maken, riep hij de hulp in van dj’s, onder wie Van Kooten. Na overleg met de arts onder wie Van Kooten diende, was de zaak snel beklonken en reed hij naar Amersfoort. Van Veen: “Ik weet nog dat je aankwam. Jij had toen toch die Mercedes?” Van Kooten: “Dat was mijn eerste auto, een prachtige Mercedes 170 S cabriolet uit 1947, gekocht van een dierenarts in Naarden”.
Van Kooten was in ’63 al bekend als dj bij Veronica. “Ik was daar in 1961 gaan werken, aanvankelijk als tekstschrijver voor radiocommercials. Dat vak bestond toen niet, maar toen ze me vroegen of ik dat kon, zei ik “ja hoor”. Voor de muziek onder de tekst pikte ik loopjes van platen. Primitief, maar leuk werk. Toen Tony Vos die zomer met vakantie ging, liet hij mij invallen als dj. Ik deed het heel informeel en dat sloeg aan, ik kreeg meteen mijn eigen programma.” In ’63 ging Van Kooten in militaire dienst, maar niet voor lang. “Ik schreef elke maand een verzoekschrift om uit dienst te mogen”. Van Veen: “We hadden geluk, in 1964 maakte de minister het mogelijk om eerder uit dienst te gaan. Zo kwamen we los van elkaar in ’64 eruit. Willem ging weer naar Veronica, maar ik had niks, dus vroeg ik hem of er bij hem geen werk was. Toen werd Tineke de Nooij zwanger en wilde met verlof, en zei Willem dat ik wel kon komen.” Het was het begin van een professionele samenwerking, die zich zou uitstrekken over vele jaren en omroepen, van het commerciële Veronica tot de publieke AVRO.
Gebotst hebben ze ook wel eens, maar nooit erg, zeggen ze. De rel rond het liedje Ome Sjakie komt ter sprake. Dat was in september 1968 opgenomen door het gelegenheidstrio De Praatpalen: Freddy Haayen, Peter Koelewijn en Willem van Kooten. Bij Veronica werd het liedje niet gedraaid omdat de directie de tekst schunnig vond. Van Kooten vertrok bij Veronica. “Dat ze het bij Veronica niet draaiden, lag trouwens niet aan Jan. De gebroeders Verweij vonden de tekst ordinair. Jan was met de dochter van Dirk Verweij en nadat ik was vertrokken was Jan mij opgevolgd als programmaleider.” Van Veen beaamt dat. “Het lag eigenlijk aan Bull Verweij, die vond de tekst plat en heeft de aandeelhouders en zijn broers overgehaald.”
Zakelijk succes
Van Kooten was inmiddels platenmaatschappij Red Bullet begonnen, die hij nog steeds leidt. Zakelijk heeft Van Kooten groot succes behaald, met Red Bullet, maar ook met vastgoed in vooral Portugal, waar hij een deel van het jaar woont. Ook Van Veen startte een zakelijke loopbaan naast zijn radiowerk, om te beginnen in het textielbedrijf van de broers Verweij, van wie er één, Dirk, zijn schoonvader werd. Uiteindelijk is hij in 2003 helemaal uit de textielbranche gestapt. “Het is moeilijk om daarin nog geld te verdienen. Ik heb van alles gedaan in die wereld, zo ben ik nog directeur geweest van een truienfabriek. Zonder dat ik het wist was ik daar benoemd, dat had Dirk Verweij bedacht.” Samen brachten Van Kooten en Van Veen ook platen aan de man. “Gingen we met een busje vol platen naar Oost-Duitsland, voor de machthebbers daar”, herinnert Van Veen zich. “En we deden drive-in shows, bij jachthaven Van Dijk in Loosdrecht.”
Later, in het begin de jaren ’80, raakten ze ook zakelijk betrokken bij hun vriend John de Mol jr, die sindsdien is uitgegroeid tot mediatycoon. Van Kooten en Van Veen hadden al lang een goede band met de familie De Mol, toen John jr. Het begin jaren ’80 financieel moeilijk had met zijn bedrijf. Van Veen: “John was producent maar de omroepen betaalden slecht en laat. Hij had geld nodig om zijn bedrijf overeind te houden.” De Mol vroeg om hulp en Van Veen ging met hem bij een aantal banken in Hilversum praten, maar dat leverde niks op. “Toen heb ik Willem gebeld. Als die ook nee had gezegd, dan was het afgelopen geweest voor John denk ik. Maar Willem had vertrouwen in hem.” Van Kooten: “Hij komt uit een goed nest, ik kende zijn ouders goed.”
Noordzee
Van Kooten ging na zijn tijd bij Veronica aan de slag bij de publieke zender Hilversum 3, voor achtereenvolgens de VPRO, de NOS en de AVRO. “Hilversum 3 was toen nog niks. Dat was net als de Ster opgericht om Veronica het leven zuur te maken, maar dat is niet gelukt. Han Reiziger moest bij de VPRO twee uur zendtijd vullen op Hilversum 3 op de donderdag van 12.00 tot 14.00, maar daar had hij geen zin in, geen mensen en geen geld voor zei hij. Toen heb ik de Hilversum 3 Top 30 bedacht. Reiziger vond het best. ‘Doe maar wat je wilt, als ik er maar geen omkijken naar heb’, zei hij.”
In 1970 ging ook Van Veen weg bij Veronica. Kort daarna, in 1971, werd Van Kooten gevraagd om bij de nieuwe zeezender Radio Noordzee Internationaal te gaan werken. “Guus Jansen van Strengholt, dat de Nederlandstalige uitzendingen verzorgde, vroeg mij of ik die afdeling wilde opzetten. “Alleen als Jan ook komt”, zei ik. “Jan had ervaring en had, net als ik, nog een appeltje met Veronica te schillen. Bovendien had ik het druk met Red Bullet en wilde ik de Nederlandstalige programma’s niet in mijn eentje runnen.” “We zijn toen samen naar dj’s voor Noordzee gaan zoeken”, vertelt Van Veen. “Ferry Maat deed het leuk in Scaramouche, een zaak in Hilversum waar we wel kwamen.” “Vanuit Amsterdam kwamen Ferry de Groot, Leo van der Goot, Nico Steenbergen en Hans Hogendoorn, die daar bij de ziekenomroep in het Lucas Ziekenhuis zaten”, vult Van Kooten aan. “En uit het Westland Klaas van Onselen, beter bekend als Peter Holland”, zegt Van Veen. De uitzendingen begonnen op 6 maart 1971.
Al na enkele maanden volgde een dramatisch moment: op 15 mei 1971 ontplofte een brandbom op de Mebo II, het zendschip van Radio Noordzee Internationaal. Het bleek het werk te zijn van de Veronica-bazen. Van Veen: “Ik was toen thuis. Mijn buurman tikte op het raam en zei dat er wat aan de hand was. Ik zette de radio aan en traceerde Willem, die met een drive-in show in Hengelo zat. Hij kwam snel terug en toen zijn we naar Scheveningen gereden, samen met John de Mol sr, die directeur van Noordzee was. Die aanslag is goed afgelopen, maar dat had heel anders kunnen gaan, want de Mebo II zat vol olie, er was net getankt.” Noordzee was de volgende dag alweer in de lucht, maar het incident vormde de voorbode van het einde voor de zeezenders. De Nederlandse politiek wilde ervan af, in 1974 viel het doek.
Formatradio
Van Kooten en Van Veen kwamen na hun periode bij Noordzee bij de publieke omroep terecht. Van Kooten bij de NOS, Van Veen bij de AVRO, waar hij zijn programma Candlelight groot maakte. Candlelight was hij in 1967 begonnen bij Veronica, nadat hij in een ander programma een liefdesgedicht had voorgedragen, dat enthousiaste reacties opriep bij luisteraars, die hun eigen gedichten gingen insturen. Na wat omzwervingen langs een aantal zenders, maakt Van Veen het programma sinds 2005 voor zijn eigen internetstation Candlelight Radio. Op een grote commerciële of publieke zender zijn ze geen van tweeën meer actief. In de huidige omstandigheden zouden ze ook geen dj meer kunnen zijn, vinden ze. “Tegenwoordig mogen dj’s niks meer”, zegt Van Veen. Van Kooten: “Het zijn slaven van een format, daar deug ik niet voor.” Van Veen: “Wij stonden voor een bepaalde stroming of een band, wij kenden ook de achtergronden van de muziek die we draaiden. Nu zijn er alleen sidekicks, lolmakers.” “De muziekcoördinatoren en zendermanagers bepalen alles”, zegt Van Kooten. Van Veen heeft er een voorbeeld van. “Ik zou Candlelight gaan maken voor Omroep MAX. Ik leverde de tekst aan, maar mocht niet de muziek kiezen want dat deed de muzieksamensteller. Toen ik het resultaat hoorde, dacht ik: wat? Die muziek hoorde helemaal niet bij Candlelight. Dat ging dus fout.”
Formatradio vinden ze verschrikkelijk, maar wat zien ze als de toekomst van radio? “Radio blijft hoe dan ook bestaan”, zegt Van Kooten. “Het is nog steeds onovertroffen als nieuwsmedium. Radio is ongecompliceerd, het is het leukste en goedkoopste medium. Ik hoop dat er nieuwe, slimme dj’s opstaan, die niet aan een format vastzitten maar de luisteraars boeien en amuseren. Iedere Nederlander heeft recht op zijn eigen zender zei ik vroeger altijd al, en dat kan nu via internet.” Van Veen ziet veel in doelgroepradio: “Er is best ruimte voor bijvoorbeeld een goed ‘family station’. Ik zie wel dat jongeren niet meer naar de radio luisteren, maar naar hun eigen playlist. Ze kijken ook geen tv meer trouwens.”
Terug naar hun onderlinge band. Wat waarderen ze in elkaar? Van Kooten: “Jan is prettig gestoord.” Van Veen: “Zijn trouw, we zijn vrienden sinds ’64. Het heeft wel eens gebotst, maar als je elkaar zo lang kent, ben je meer familie eigenlijk.”
