VERSLAG VAN ‘N BETROKKEN VENTJE OVER BEELDSCHERMUTSELINGEN ROND DE JAREN 50
De officiële tv-uitzendingen begonnen in Nederland in oktober 1951. Vanaf dat eerste begin -en zelfs al daarvòòr- was het poppentheater van Bert Brugman daarbij betrokken. Het hele gezin deed mee: vader, moeder en de zes zonen. Zoon Vincent Brugman (84 nu) herinnert zich die beginjaren van de tv en de betrokkenheid van zijn familie daarbij nog goed.
De start van de Nederlandse televisie vond plaats in een tijd vol hoop en verwachtingen. Vóór de oorlog had Philips al ervaringen opgedaan met dit medium door diverse experimenten, maar die werden wreed verstoord door alle oorlogsgeweld.
Na de bevrijding kwamen er nieuwe kansen voor het bedrijf. Omdat de interesse in Europa groeide, startte Anton Philips de productie van TV-beeldbuizen en andere apparatuur, onder voorwaarde dat televisie-uitzendingen ook in héél Nederland mogelijk zouden worden.
In Den Haag zag men op tegen de hoge kosten en in Hilversum waren de radiobestuurders bang voor ‘zedenverwildering’ en concurrentie met hun eigen radioprogramma’s.
Intussen had Philips in Eindhoven al geëxperimenteerd met lokale televisie voor de eigen medewerkers met uitzendingen tussen 1946-1951 onder regie van Erik de Vries. Hierbij traden diverse artiesten op, alsmede het poppentheater van Bert Brugman, zijn vrouw Frieda en zoon Joost uit Blaricum, met veel succes en waardering.
Begin 1950 stuntte AVRO-directeur Willem Vogt met demonstraties van (medische) KLEUREN-TV door de Engelse firma Pye in Hof van Holland te Hilversum, waarbij naast bloemenpresentatie door Teddy Scholten, ook ons theater optrad. Deze (felle) kleuren-TV mocht ik zien, ruim een jaar vóór ik zwart-wit televisie zag in 1951!
Toen Anton Philips ‘de politiek’ onder druk zette door te dreigen dat hij de beeldbuisfabriek etc. moest sluiten en vele arbeiders zou moeten ontslaan, zwichtte Den Haag en gaf het sein voor één jaar experimentele vaderlandse tv, waarbij Philips apparatuur en technici zou leveren c.q. installeren. In Lopik werd een hoge zendmast gebouwd en in het voormalige Irene-kerkje in Bussum werd een kleine studio ingericht, compleet met een straalzendertoren. Op 2 oktober 1951 was het zo ver: tv in Nederland!
Die eerste NTS-uitzending werd mogelijk gemaakt door de Philips-ploeg en regisseur Erik de Vries. Willy van Hemert had het tv-spel De Toverspiegel geschreven, waarin enkele topacteurs speelden. Het was een moeilijke start met maar weinig kijkers: in heel Nederland waren slechts een paar honderd tv-bezitters, die keken naar ’n toestel met een heel klein beeld, het hondenhok genoemd.
Omdat Erik de Vries ons theater in Eindhoven had leren kennen en vond dat tv bij uitstek geschikt was voor kleine poppen, mocht mijn familie op 9 oktober 1951 aan de eerste VARA-uitzending meewerken met De Cameraatjes, een poppensatire over de aarzelende radiobestuurders die tot NTS-bestuur waren gebombardeerd en nu verantwoordelijk werden voor de tv-programma’s. Ook dit verhaal was geschreven door Willy van Hemert; de teksten waren ingesproken door radiohoorspel-acteurs, zoals Paul Deen en Hetty Blok, en de muziek werd gecomponeerd/gespeeld door Jan Corduwener.
In dit spel ging het over twee ‘camera’s’: de ervaren mannetjes-camera Theo Tele en de schuchtere vrouwelijke camera Fietje Visie, die voor het eerst samenwerkten en ‘trouwden’ tot het echtpaar Tele-Visie… De poppenkast was een groot model tv-toestel met enorme knoppen. De omroepster Joop Allema legde uit hoe zo’n gek apparaat moest worden bediend.
“De kranten waren vol lof over dit programma, dat eindelijk technisch ook goed verliep! Deze uitzending ging ik bekijken in ‘n café in Huizen, waar één enkele tv-ontvanger stond en maar weinig bezoekers interesse toonden. Mijn broer Jaap zag de uitzending in Hilversum, waar mensen met hun neus tegen de etalageruit van een radiowinkel keken naar dit nieuwe fenomeen.
Mijn oudste broer Rik, die met de Cameraatjes meespeelde, werd direct verliefd op het medium televisie. Hij bouwde zelf een tv-ontvanger en solliciteerde bij de NTS, gewapend met zijn diploma radiotechniek en elektronica. Hij werd al snel door het bestuur aangenomen, nog vóór het experimentele jaar voorbij was. Hij kwam zomaar als nr. 1 op de loonlijst, gevolgd door de Philips-techneuten, radiomensen en vele andere aanstormende nieuwe medewerkers.
Aangesteld als video-schakeltechnicus vond hij na enige tijd de diverse aansluitingen voor de camera’s te ingewikkeld en gooide stiekem op zijn vrije zondag alles los en sloot de boel weer aan volgens zijn eigen schema. Heel gedurfd, maar het werkte! Rik zou nog vele technische verbeteringen bedenken in zijn 36 jaar trouwe dienst.
Tot dusver had ik zelf nog niet in de tv-studio gewerkt, maar mijn kans kwam op 5 december 1952, toen ik met de poppen mocht assisteren bij de uitzending van Sinterklaas die in studio Irene werd ontvangen door Mies Bouwman. Er waren ook enkele kinderen, waaronder de dansende dochter van cameraman Leen Timp (die later met Mies zou trouwen).
“Het was al snel duidelijk: televisie was niet meer te stuiten en deelname met poppen werd ook een must. Wij mochten met onze poppen vele uitzendingen verzorgen, het merendeel bij de KRO, zoals de eerste kinderserie Dappere Dodo, Tom Poes, Buffalo Bill, de Verrekijker, Bruintje Beer, Tita Tovenaar en opera-fragmenten (Spectacle Poupée).
Wij waren een echt familiebedrijf met ouders Bert en Frieda, met zes zonen die beurtelings meewerkten en de derde generatie met kleindochter Mariska die het theater voortzet in Edam en hoopt in 2023 het 100-jarig bestaan te vieren.”
