VGO kennisgroep: Van scriptgirl tot …
De kennisgroep van VGOmedia organiseert bijeenkomsten rond de beroepen in het mediavak. Bijna vijftig voormalig regie- en productieassistenten hadden zich aangemeld voor de bijeenkomst op 9 oktober 2024 bij Beeld & Geluid. De bedoeling was ervaringen uitwisselen en verhalen van vroeger delen, niet alleen met elkaar maar vooral ook met Bas Agterberg, conservator bij B&G en mede-aanjager van een project om de kennis van VGOleden beschikbaar te maken voor het instituut. Loek Bouma maakte foto’s van de bijeenkomst en Hylke Beerstra maakte een videoverslag. Beide vind je hier.
De eerste lichting scriptgirls, 1951-1959
Een mooie aanleiding om de archieven in te duiken. Op zoek naar de eerste lichting scriptgirls. Sommigen werden eventjes beroemd, anderen bleven uit de spotlights. Voor een aantal was het een begin van een succesvolle loopbaan in de televisie, maar er verdwenen ook scriptgirls achter het aanrecht. Niet zelden dankzij een huwelijk met de regisseur/producer waar zij nauw mee samenwerkten. Wie waren de vrouwen – en enkele mannen – die in de jaren vijftig als scriptgirl of -clerq bij de televisie werkten?
AVRO
Van de AVRO is te achterhalen dat zij rond start van de televisieuitzendingen najaar 1951 al een scriptgirl in de televisie-sectie hadden: Mieke Sybesma. Bij de AVRO komen na Mieke Sybesma in de periode tot 1959 achtereenvolgens Coby Schuuring, Lucile de Mul, Nan Wamelink, Pieta Witvoet en Cora van Raalte als scriptgirls te werken.
Mieke Sybesma
Mieke Sybesma was een van de eerste scriptgirls, de eerste die de overstap maakte naar regie, en daarmee dus de eerste vrouwelijke regisseur bij de Nederlandse televisie. Sybesma begon in 1949 bij de AVRO radio als beginnend typiste. Ze werd daarna secretaresse van de programma-administratie en de onderdirecteur. Ergens in 1951 begon ze als scriptgirl bij de televisie-sectie terwijl ze het secretariële werk er nog enige tijd naast bleef doen.
Bron: Delpher.nl
Op 21 april 1956 schoof zij een plekje op in de regieruimte om het maandelijkse AVRO-kinderprogramma op de zaterdagmiddag te regisseren. De kinderuitzendingen bestonden uit verschillende onderdelen, onder andere het poppentheater van Jan Nelissen. Sybesma bedenkt zelf het terugkerende item Op bezoek bij Stampertje met een konijn in de hoofdrol. Het televisiekonijn is geliefd bij de kleine kijkertjes.
Niet lang na haar regiedebuut werd Sybesma geïnterviewd door vrouwentijdschrift Beatrijs (28-07-1956). Gevraagd of het werk als scriptigirl een goede voorbereiding was voor regie, antwoordde ze: “Over het algemeen niet. U moet mijn geval niet rekenen. Ik ben er van het begin af bij geweest en als het ware met dit werk mee gegroeid. Ik begin in een tijd, dat niemand nog veel ervaring met dit medium had opgedaan. Alles, wat ik er geleerd werd, leerde ik dus mee. Ik heb gezien wat de mogelijkheden waren, maar ook wat beslist onmogelijk was.”
Ze bleef ze naast het kinderprogramma ook werkzaam als scriptgirl, onder andere bij de dramaproducties van Walter van der Kamp en bij de uitzendingen van de verkiezingsuitslagen (14-6-1956). Het lijkt erop dat Sybesma aardig veelzijdig was, in 1957 wordt gemeld dat ze de montage deed voor de productie Retour Den Haag, met regie van Leen Timp. Wat verder te achterhalen valt over deze periode is dat ze als scriptgirl mee ging op reportages. Zo is ze te zien op de foto’s die gemaakt zijn bij de Internationale Zwemwedstrijden Nederland – Frankrijk (8-7-1956) en ging ze mee met de reportageploeg voor Rotterdam Wereldhaven (25-7-1956).
Eind 1958 ontstond er een nieuwe functie in de regie. Hoe langer de uitzendingen werden, hoe meer verschillende programma-onderdelen en het werd noodzaak om een soort overkoepelende regisseur die alle omroepbeurten en programma’s aan elkaar smeedde en ook de schakeling met het NTS journaal verzorgde: de continuity regisseur. Tot die tijd werden de continuïteitsdiensten in toerbeurt gedaan door een van de circa 30 televisieregisseurs. Eind 1958 worden dat vier vaste regisseur, waarvan Sybesma dus de eerste en enige vrouw is. Vanuit de Hoofd Controle Kamer zou ze voortaan de AVRO avonden gaan verzorgen.
In de catalogus van Beeld & Geluid en in de kranten zijn aanwijzingen dat ze ook nog televisieprogramma’s regisseerde. Zo is te lezen dat ze in 1959 een Amerikaanse show van Perry Como bewerkt en klaarmaakt voor uitzending. In catalogus van Beeld & Geluid is daar een wolken-rondloper van bewaard gebleven waar ze als producer van die show genoemd wordt.
In 1960 werden de Olympische Spelen in Rome gehouden. Via Eurovisie konden de aangesloten landen uitzendingen overnemen. Sybesma werd daarvoor drie weken in Brussel gestationeerd om de juiste overschakeling te regelen. Ze zat daar naast de hoofdtechnicus van de Belgische televisie, Gaston van Larebeke en de vlam slaat over. In de zomer van 1961 kondigde Sybesma haar onstalg aan bij de AVRO, donderdagavond 22-6-1961 was haar laatste avond bij de televisie. Twee dagen later treedt ze in het huwelijk met Van Larebeke en verhuist ze naar Brussel.
Begin jaren zestig laat Sybesma via enkele ingezonden berichtjes in personeelsblad Intercom (najaar 1963) nog een paar keer van zich horen. Hieruit valt te lezen dat ze als mevrouw Van Larebeke werkzaam was bij de Belgische radio en televisie. Ze stuurde Intercom een bericht over het stoppen van Het manneke, een serie strips van de Vlaamse televisie. Dit sjofele manneke kwam elke avond op bezoek in de Belgische huiskamers, in een spotje van 2 of 3 minuten, en deed een (stille) sketch na het Belgische journaal.
Coby Schuuring (1938-1984)
Coby Schuuring was de tweede scriptigirl die bij de AVRO in dienst kwam. Ze startte op 1 maart 1954 bij de AVRO als typiste bij de radio, waar ze tekstjes uittikte van P.H. Ritter jr. Na een half jaar werd ze manusje-van-alles bij de televisie-sectie. Eerst deed ze vooral administratief werk, later werd dat steeds meer het echte tv-werk: productie en regie.
Coby Schuuring bleef het langst regie- en productie-assistent van alle scriptgirls die in de jaren vijftig begonnen. Ze was in 1964 – op 26 jarige leeftijd! – de oudste en langst zittende scriptgirl op een totaal van tientallen jongere vrouwen. In een interview in de Volkskrant (16-05-1964) vertelde ze uitgebreid over haar vak: “In de eerste plaats ben je het geheugen van de regisseur. Je moet precies aanvoelen wat hij vergeet en een half woord moet genoeg zijn om je een hele dag werk te bezorgen.” En ze beschrijft wat er omstreeks 1960 door de snelle groei van de televisie veranderde: “Vroeger mocht en moest je alles zelf doen. Je moest er maar voor zoregn dat de acteurs en actrices op de repetities kwamen en je moest organiseren dat de zaaltjes gehuurd werden en de kostuums. Dat is er nu niet meer bij. Alles wordt in banen geleid en een heleboel van deze dingen mogen regie- en productieassistenten zelfs niet meer doen.”
Schuuring maakte -in vergelijking met de andere scriptgirls- pas laat de overstap. In 1964 ging het toch gebeuren: “Stuk onrust die ik ben – ik heb nu eenmaal geen zitvlees – nam ik ineens, eind 1964, de benen en zo werd ik de eerste free-lance regie-assistente, voor iedereen die me maar wilde hebben, voor de AVRO, maar ook voor de TROS die toen nog pas z’n eerste proeftijd had.” Vanwege de bestedingsbeperking werd dat freelance bestaan toch zwaar en in juli 1967 ging ze bij de nieuwe omroep TROS weer in dienst om het productiebureau op poten zetten.
Vanaf omstreeks 1970 is Schuuring in de Beeld & Geluid catalogus terug te vinden als regisseur bij de TROS, van diverse amusementsprogramma’s. In Tubantia (11-2-1975) wordt ze als zeer bescheiden, betrouwbaar en goed genoemd, geen vernieuwer, maar harde werker, precies en iemand die een enorme goodwill bij artiesten, collega’s en de mensen van de NOS had opgebouwd. “Dat zit hem niet in het feit dat ze een vrouw is, dat komt gewoon door haar pure kundigheid,” aldus Toon Gispen. Zelf zegt ze (ze noemt zichzelf Cobus): “Je moet als vrouw nèt 25 procent meer leveren dan je mannelijke collega’s wil je overeind blijven. Maar ook daar heb ik geen last van. Dat soort vechten ligt me wel.”
Coby Schuuring overleed in september 1984.
Lucile de Mul (1937)
Lucile de Mul volgde na het lyceum in Hilversum een opleiding tot privé-secretaresse en was een van de tachtig jonge vrouwen die reageerden op een vacature voor scriptgirl bij de AVRO. Ze begon in 1958 op 21 jarige leeftijd en assisteerde Jef de Groot bij de productie en regie van zijn amusementsprogramma’s. In het Rotterdamsch Parool (29-1-1960) is te lezen wat dat inhield: ze is bij de eerste bespreking en de decorbespreking, maakt daar de aantekeningen, ze stelt de contracten op met de acteurs, bespreekt hotels voor buitenlandse artiesten. Ze woont de repetities bij en maakt aantekeningen in het draaiboek en bij de uitzendingen zelf zit ze in de regieruimte of reportagewagen om aanwijzingen te geven aan de cameramannen.
Vanaf 1961, als Mieke Sybesma ontslag neemt vanwege haar huwelijk, volgt De Mul haar op als continuïty-regisseur. Een van de memorabele uitzendingen die ze vanuit de HCK verzorgt is de marathon-uitzending Open het dorp in 1962, samen met Wien Heussen. Twee incidenten uit de HCK-periode van De Mul halen de krant. Op 7 maart 1963 schakelt ze het beeld te laat naar omroepster Ageeth Scherphuis van wie na de omroepbeurt ook nog een geërgerd “Welke idioot haalt…” te horen is in de huiskamers. In de volgende aankondiging verontschuldigd Scherphuis zich: “Een omroepster is ook maar een mens.” En op 4 april stopte De Mul de actualiteitenrubriek Televizier midden in een interview. Directeur Siebe van der Zee zag zich genoodzaakt de ingreep van De Mul publiekelijk te verdedigen, het was de bedoeling om de programma’s op de aangekondigde tijden te laten beginnen en Televizier liep regelmatig meer dan 50% uit.
In 1964 volgt De Mul haar collega Nan Wamelink op als regisseur van de AVRO-amusementsprogramma’s. Haar regiedebuut was het programma Metronoom eind augustus 1964, een show met Peter en Gordon die optraden in Concordia Bussum. Ze doet al snel de de hele zaterdagavond van de AVRO, de quizzes (Wie van de drie en Wachtwoord) en het grote amusement (Willy en Willeke, Caroussel). Een verslaggever van de Nieuwe Haarlemse courant (27-3-1965) vind het maar opmerkelijk dat een vrouw de leiding heeft: “Velen zullen van mening zijn, dat het voor een vrouw moeilijk is zich te handhaven op repetities, wanneer er veel mannen in een show voorkomen. Wij hebben een der repetities van de Willy en Willeke shows bijgewoond en niets blijkt minder waar te zijn. Lucile zei bijvoorbeeld: ‘Jongens, even stilte, we gaan verder’ en alle mannen in het programma volgden zonder meer haar verzoek op. En als zij hen corrigeerde met opmerkingen als ‘doe het eens zo’, ‘probeer dit eens’, dan namen deze mannen dat normaal van haar aan.” De Mul was ook een van de regisseurs van het feestelijke programma naar aanleiding van de tweemiljoenste televisiebezitter (11-8-1965), en maakte een serie Ronnie Tober shows in 1967. Ze werkte vaak samen met producent Tonny Schifferstein.
Maar in 1968, De Mul is dan 31 jaar, verruilde ze tenslotte de tv-camera’s voor huishoudelijke apparatuur, zo schrijft De Telegraaf (7-9-1968). Na het afronden van haar laatste show Trio, met Ronnie Tober, Roger Wittaker en de Belgische zangeres Tonia, kondigde ze aan te gaan trouwen met een arts. Ze gaf in het artikel aan wel terug te willen keren als freelance regisseur, mits het huishouden het toe zou laten. Dat komt er vermoedelijk niet van, want na 1968 ontbreekt ieder spoor van De Mul.
Nan Wamelink
Eind jaren vijftig kwam Nan Wamelink in dienst als scriptgirl bij de AVRO tv-sectie. Van deze eerste periode is vrij weinig te achterhalen want vrij snel maakte ze de overstap naar regie. In 1960 werd Gerrit den Braber aangesteld als hoofd van de AVRO-jeugdprogramma’s en de kinderprogrammering werd uitgebreid. De AVRO kwam met enkele nieuwe programma’s; Rooster voor kinderen vanaf 10 jaar en Bas Boterbloem voor de kleuters. Het laatste programma was een familie-project: Wamelinks’ oudere zus Thea schreef het scenario en broertje Henri van 7 jaar keurde de teksten, zo kunnen we lezen in het Algemeen Dagblad (15-9-1960). In seizoen 1961-1962 regisseert Wamelink Rikkel Nikkel en daarna De avonturen van Okkie Trooy.
Vanaf 1963 vervangt ze Fred Oster voor de AVRO actualiteitenrubriek en gaat ze ook incidenteel meewerken aan Televizier. In 1964 verlaat Wamelink de AVRO om een jaar op reis te gaan, ze vertrekt met bassist Wim de Vries per landrover via Turkije, Perzië en Pakistan naar India en schrijft daar reisreportages voor damesweekblad EVA over. Van de AVRO krijgt ze een filmcamera mee om reportages te maken en ook zal ze verslag doen in AVRO-radioprogramma Avrodite. Fred Oster en Lucile de Mul nemen de regie van haar programma’s over.
Terug van de reis komt ze opnieuw bij de televisie als freelance regisseur en scenarioschrijver (onder de naam Nan de Vries-Wamelink). Ze maakt reportages voor de NTS en de AVRO-rubriek Welwaardigheden. In 1972 regisseert ze voor de KRO de kinderserie Nogal Wiedus. Ze maakt naam met de populaire tv-serie Peppi en Kokki (KRO). Bij de serie schrijft ze boekjes en er wordt een lp met liedjes met muziek van Joop Stokkermans gemaakt. In 1976 verschijnt er tevens een bioscoopfilm, Peppi en Kokki bij de marine met scenario en regie van De Vries-Wamelink.
Daarnaast blijft ze voor diverse AVRO-programma’s regisseren, zoals Zomer in het hoofd (1976), de cursus Blokfluit spelenderwijs (1978), Sportpanorama, Praatpark (1985), Kokkerellen (1988) en Vinger aan de pols. In 1982 heeft De Vries weer veel succes met de NCRV-jeugdserie De familie Knots, geschreven door Hetty Heyting. De serie loopt acht seizoenen. Bij de AVRO leert ze cameraman Jan de Jong kennen en na het huwelijk verandert haar naam in Nan de Jong-Wamelink.
Naast regisseur was ze parttime docent aan de School voor Journalistiek in Utrecht en gaf ze mediatrainingen in Kirgizië. In 1994 startte ze als docent en later cursusleider bij het opleidingscentrum van de Radio Nederland Wereldomroep. Ze schreef enkele boeken, zoals Widget en de dieren, De Geur van Appeltaart en Blaas (2019).
Pieta Witvoet (1936-1997) en Wim van den Brakel
Eind jaren vijftig kwam Pieta Witvoet bij de AVRO tv-sectie te werken, maar het is niet bekend wanneer. Ze trouwde in elk geval op 9 december 1959 met haar AVRO-collega Wim van den Brakel en dat haalde de krant (Het Rotterdams parool, 10-12-1959). In het bijgaande artikeltje wordt Witvoet regie-assistente genoemd en Van den Brakel productie-assistent. Dat zou te maken kunnen hebben met de verkokering van taken die Coby Schuuring beschreef. Na het huwelijk verdwijnt Pieta Witvoet uit de tv-wereld. Ook van Van den Brakel is niets meer te vinden in kranten- of av-archieven, wat er op lijkt te wijzen dat ook hij geen tv-producent is geworden.
Cora van Raalte
Ook scriptgirl Cora van Raalte kende een korte carrière bij de televisie en komen we alleen tegen in verband met haar huwelijk op 28-6-1961 met regisseur Walter van der Kamp. Uit het verslagje van De Telegraaf valt op te maken dat Van Raalte vermoedelijk begin 1959 in dienst kwam als regie-assistente. Ze werkte in augustus 1959 voor het eerst samen met Van der Kamp bij tv-spel De Huzaren. Ze werkten daarna nog vaak samen, onder andere bij de serie In de hoofdrol vanuit de Singer concertzaal. Het artikel besluit met de mededeling: “Walter zal natuurlijk bij de t.v. blijven, Cora zal na haar huwelijk gewoon het huishouden gaan doen.”
KRO
De KRO-sectie wordt omstreeks 1954 versterkt met Yvonne Hermans en daarna volgen Tineke Roeffen, Lia Oomen en Mieke Meuwissen. Mogelijk werkten er meer script-girls en -boys bij de KRO, aanvullingen zijn welkom.
Yvonne Hermans
Nieuwsgierig maakt de veelzijdige scriptgirl Yvonne Hermans. Ze solliciteerde bij de NTS op een functie als elektromonteur. Zo vertelde ze in tijdschrift Margriet (16-8-1958) die een spread en fotoreportage aan Hermans wijdde: “Ik ben geen elektromonteur, maar zou wel graag bij de televisie werken. Hebt u geen gezellig baantje voor me?” Ze was bij de KRO scriptgirl van Ben Mettrop en Wim Bary, maar deed ook omroepdiensten en presenteerde programma’s. Samen met Wim Bary bedacht en maakte ze vanaf 1956 jeugdprogramma Testplaat. Een veelbelovend begin, maar na 1957 ontbreekt elk spoor en dat doet vermoeden dat een huwelijk een einde maakte aan haar loopbaan bij de tv.
Tineke Roeffen (1927-2017)
Tineke Roeffen maakte in april 1957 haar debuut als regisseur van de KRO-kinderprogramma’s. Zij zou van het hele stel misschien wel de bekendste regisseur worden, maar de eerste – zoals soms wordt beweerd – was zij niet. Mieke Sybesma was een jaar eerder.
Roeffen startte bij de KRO radio en kwam omstreeks 1954 de tv-sectie versterken als eerste script-girl. Iets later kwam Wim Bary erbij die startte met de KRO kinderprogrammering, maar al snel eisten andere programma’s hem te zeer op. Daarop vroeg Jan Castelijns Roeffen te gaan regisseren. De Telegraaf schreef (20-4-1957): “Het is verheugend dat men weer eens een vrouw de kans geeft.”
Enkele maanden later, op 20-1-1957, regisseerde ze voor het eerst een avondprogramma, ze verving een zieke collega. De uitzending slaagde en Roeffen regisseerde daarna vaker de avonduitzendingen of onderdelen daarvan. Naast de kinderprogramma’s kreeg Roeffen in de loop van 1958 het vrouwenprogramma onder haar hoede.
In juni 1958 trouwde Roeffen ze met Teun Notten, een reclameman en de broer van KRO-producent Nic Notten. De Telegraaf noemt het een “gevoelig verlies” dat de televisie haar enige vrouwelijke regisseur verloor omdat zij zulk goed werk deed. Opmerkelijk, want zoals we hebben kunnen lezen, waren er in 1958 nog een aantal andere vrouwelijke regisseurs actief. En gelukkig is het geen lang afscheid van de televisie want in 1959 was ze alweer terug als freelance-regisseur. Dat werd de start van een lange en succesvolle loopbaan die ik eerder heb beschreven in de Wiki.Beeldengeluid.nl. Dus lees daar verder als je meer wilt weten over Tineke Roeffen.
Lia Oomen
Lia Oomen was vermoedelijk de tweede scriptgirl bij de KRO, ze starte iets later dan Tineke Roeffen. Dankzij een interview in de Volkskrant (6-11-1959) komen we iets meer te weten over haar. Ze was na haar opleiding een jaar in Frankrijk geweest en kwam bij de KRO in dienst als stenotypiste. Een van haar taken: het opstellen van afwijzingsbriefjes aan spontane sollicitanten, want op de vacatures zoals die van scriptgirls kwamen heel veel reacties. Toch besloot ze zelf te reageren en zo kon met een half jaar proeftijd van start als regie-assistente bij de kinderprogramma’s met regisseur Wim Bary en later Tineke Roeffen. Daarna assisteerde ze bij de amusementsprogramma’s als Testplaat en Gastenboek tot ze ten slotte volleerd was en ook de drama-producties kon gaan doen.
Interessant is dat Oomen aan de interviewer van De Volkskrant vertelde dat ze in 1959 bij de KRO de langst zittende van vier scriptgirls is. Omdat Yvonne Hermans vermoedelijk al weg was en Tineke Roeffen al regisseerde, ontbreken er dus bij de KRO nog zeker twee script-girls in deze lijst.
Mieke Meuwissen
In 1958 kwam Mieke Meuwissen bij de KRO tv-sectie terecht. Hoe zij bij de omroep terecht kwam vertelde zij aan een verslaggever van de Nieuwe Haarlemsche courant (9-3-1965). Geboren in Heerlen, vervulde ze in Den Bosch als jonge vrouw de rol van ‘Zoete Lieve Gerritje’ uit het volksliedje, daarnaast werkte ze in dezelfde stad als informatrice bij de VVV. Op een dag staan Fred Bredschneider en Jos van der Valk van de KRO actualiteitenrubriek bij haar aan de balie met de vraag waar ze het beste opnames kunnen maken van het carnaval. Meuwissen neemt de heren onder haar hoede en na afloop heeft ze een aanbieding om bij de KRO te komen werken op zak. Ze werkte aanvankelijk voor uiteenlopende producties en verschillende regisseurs, maar ging zich vanaf 1963 specialiseren in de dramatische producties. In 1965 werd de verkokering een feit, bij de KRO werkten toen zes scriptgirls, elk met een eigen genre: Miek Meuwissen, Antoinette Barnasconi en Hemmie Ruhe deden de drama-producties, , Anneke Lubbers-Palstra het amusement, Laura Smits documentatie en Peggy Barkey de jeugduitzendingen.
NCRV
Als allereerste scriptgirl wordt meestal Lies Roukema genoemd, van haar is bekend dat zij in november 1951 bij de tv-sectie van de NCRV in dienst trad. Naast Lies Roukema, komen er later bij de NCRV in ieder geval Bep Klaver, Loes van Egmond en waarschijnlijk ook Wil Hellenthal bij. Net als bij de KRO waren het er vermoedelijk meer, maar over deze vrouwen of mannen is niets naar boven gekomen.
Lies Roukema (1930 – 1987)
In een artikel in Trouw (3-12-1955) omschreef Lies Roukema haar vak als “souffleuse van de regisseur”. Tijdens repetities en uitzendingen en ook daarvoor betekende dat: duizend en één dingen doen. Ze kwam 1 november 1951 bij de NCRV, een maand na de eerste landelijke tv-uitzending vanuit Irene, en assisteerde Dick Simons en Peter Koen. “Zenuwslopend” maar “toch heerlijk” noemde ze het het vak.
In 1952 kwam journalist/verslaggever Dick van Bommel erbij die regie van reportages en NCRV nieuws ging doen. Roukema assisteerde ook hem. Ze trouwden ergens voor 1961. Beiden bleven lang bij de televisie werken. Van Bommel werd in 1969 chef van de tv-afdeling gevarieerde programma’s. Lies Roukema-Van Bommel maakt omstreeks 1960/1961 de overstap naar regie en bleef nog 36 jaar bij de NCRV werken. Een mijlpaal was de komische serie Eerste man! (1968), voor de NCRV de eerste productie die draaide op locatie in plaats van in de studio. Maar we kennen haar vooral als producer van Farce Majeure (1975-1981) en Ja natuurlijk (vanaf 1976).
Bij haar overlijden op 57-jarige leeftijd werd ze in de landelijke bladen terecht gememoreerd als tv-pionier. Ze staat ook op een mooi groepsportret van de televisiepioniers voor het Irene-kerkje in Bussum in 1976 bij het 25-jarig jubileum van de NTS.
Bep Klaver
Van Bep Klaver is helaas weinig meer bekend dan dat ze in de NTS film Wij zijn vijf (1956) te zien is tussen haar collega scriptgirls en -clerqs. Dat doet vermoeden dat ze waarschijnlijk nooit de overstap naar regie maakte en misschien na een huwelijk ‘achter het aanrecht’ verdween.
Wil Hellenthal
Over Wil Hellenthal is ook niet veel bekend. In bedrijfsblad Intercom (jan 1965) wordt gemeld dat mej. TW Hellenthal op 22-12-1964 in het huwelijk trad met GMM van der Meijden van de AVRO. Uit de catalogus van Beeld & Geluid blijkt dat zij in de jaren zeventig en tachtig actief als regisseur was. Het ligt voor de hand om te denken dat zij mogelijk ook eind jaren vijftig is begonnen als scriptgirl bij de NCRV, maar zeker is dat niet.
Loes van Egmond
Loes van Egmond is vermoedelijk eind jaren vijftig begonnen als scriptgirl, dat is tenminste de functietitel die zij krijgt als ze haar personeelsportret laat maken. Van Egmond ontwikkelde zich tot scenarist en later producent. In 1959 schreef ze een jubileum(toneel)spel voor Jeugd en Evangelie met Wim Gispen en Jan van der Does (Het vaderland 7-11-1959). In de audiovisuele catalogus is ze voor het eerste te vinden als scenariste van Met de commissaris valt te praten, een komische eenakter voor de NCRV uitgezonden op 07-07-1963. Daarna was ze onder meer producer van Stiefbeen en zoon (1965) en tot en met begin jaren negentig actief voor de NCRV als producer van informatieve programma’s als Weg van de snelweg, De tijd stond even stil, Wijzer en Adempauze.
VARA
Bij de VARA verliep de uitbreiding van de tv-sectie met scriptgirls tot 1959 ongeveer in deze volgorde: Dini Meijerink, Flory ten Camp, Jan Veenman, Hanneke Mijksenaar, Ellen Blazer, Anneke van der Linden en Kees Pengel.
Dini Meijerink
Vermoedelijk was Dini Meijerink de eerste scriptgirl bij de VARA. We komen haar voor het eerst tegen in oktober 1953 als ze jurylid is in VARA-programma De praatvaardigen, zoals aangekondigd in diverse rtv-gidsen. In de Radiogids van 2-5-1954 staat ze met de hele VARA tv-ploeg op de foto in de regieruimte in Bussum.
Meijerink werkte met regisseur Piet te Nuyl jr. en gaat mee met hem mee op reportages. In de De Radiobode (13-2-1955) legde Piet te Nuyl hoe de VARA tv-sectie er uit zag anno 1955. Er werkten 10 mensen en de meesten van hen vervulden meerdere rollen. Aan het hoofd van de sectie, tevens regisseur Te Nuyl, daarnaast nog vier regisseurs/producers: Willy van Hemert, Ben Steggerda, Gijs Stappershoef en Milo Anstadt. Bijgestaan door assistent-regisseur Bob Verstraete; secretaresse-programma-adminstratrice Diny Meijerink; productie-secretaresse-scriptgirl Flory ten Camp; productie-secretaris-scriptclerk Jan Veenman; en steno-typiste Sonja Wielsma.
Flory ten Camp (1928-2024)
Vanaf 1955 is Flory ten Camp in dienst bij de VARA als scriptgirl. Ze trad in 1959 in het huwelijk met VARA-regisseur Milo Anstadt en behield zijn achternaam, ook na hun scheiding in 1970. Flory Anstadt werkte lang als regie-assistente, pas in 1963 maakte ze haar debuut als regisseur van VARA’s vrouwenprogramma Vrouwelijkheden. Dat was een veelzijdig programma met items vanuit de studio: interviews, modeshows, optredens, afgewisseld met reportages. Niet lang daarna werd Anstadt productieleider. Ze stond aan de wieg van verschillende kinderprogramma’s; Roffel en ’t Spant erom. Het meest bekend werd ze door het door haar bedachte en geproduceerde Kinderen voor Kinderen (vanaf 1980). In 1986 draagt ze dat over en in 1988 is haar laatst programma Vooruit met de geit op de televisie te zien. Meer lezen: ga naar de biografie van Flory Anstadt in de Wiki.Beeldengeluid.nl.
Jan Veenman
Jan Veenman was circa 1955 productie-secretaris-scriptclerk bij de VARA. Hij maakte begin jaren zestig samen met Flory ten Camp de overstap naar regie via het VARA-vrouwenprogramma. Begin jaren zestig is hij in de catalogus van Beeld & Geluid te vinden als producent-regisseur en als maker van natuurdocumentaires in Nederland en daar buiten.
Hanneke Mijksenaar
Wanneer Hanneke Mijksenaar bij de VARA begon is helaas niet te achterhalen. Wel is bekend dat ze een van drie dochters was van de publiciteitschef van de gemeente Amsterdam, de heer P.J. Mijksenaar. Haar broertje Paul Mijksenaar werd een bekend grafisch ontwerper.
Hanneke Mijksenaar is op 14-7-1956 te zien op de foto’s van Voor scherm en zaal, een VARA-amusementsprogramma met publiek. Samen met VARA-collega’s Flory ten Camp (scriptgirl) en Gé Maaswinkel (presentatrice) doen ze in fraaie avondjurken in programmaonderdeel ‘De elektronische tienkamp’ mee aan spelletjes en goocheltrucs. Ze staat ook op het groepsportret uit Wij zijn vijf (1956) en staat op een foto met regisseur Piet te Nuijl in De Radiogids (28-10-1956). Ze werkt verder met Milo Anstadt in 1957 en in 1959 is ze regie-assistente van Erik de Vries bij Pension Hommeles.
Op 1 november 1959 kwam er een einde aan haar tv-carrière door haar huwelijk met Bouke Poelstra, commentator van het NTS journaal. Het huwelijk haalde de landelijke kranten, niet in de laatste plaats door de daarbij aanwezige tv-grootheden.
Ellen Blazer (1931-2013)
In 1952 begon Ellen Blazer bij de Wereldomroep als assistente op de afdeling klassieke muziek. Vervolgens kwam ze te werken op de afdeling regie en presentatie. Na vijf jaar, in 1959, stapte ze over naar de VARA waar ze scriptgirl werd voor regisseur Gijs Stappershoef. Zo werkte ze in die functie voor het eerste Eurovisiesongfestival in 1959. In 1960 werd ze gevraagd om te gaan regisseren. Haar eerste regie deed ze voor de show Greetje Kauffeld zingt. Daarna werkte ze nog zeer lange tijd als gezichtsbepalende maker voor de VARA, vooral als vaste regisseur van Sonja Barend en bedenker van kennisquiz 2 voor 12. Meer infomatie over de tv-loopbaan van Ellen Blazer is te vinden in de Wiki.Beeldengeluid.nl
Kees Pengel
Over Kees Pengel is het minste te vinden. In een artikel in de Volkskrant over KRO-scriptgirl Lia Oomen wordt terloops melding gedaan van zijn bestaan: “er loopt bij de VARA nog een script-boy rond: Kees Pengel” (6-11-1959). Mogelijk is zijn naam verkeerd gespeld of bleef hij niet lang bij de televisie, want in het krantenarchief en in de Beeld & Geluid-catalogus is hij niet terug te vinden.
Anneke van der Linden
Anneke van der Linden was de dochter van Metropole orkestleider Dolf van der Linden. Ze startte vermoedelijk eind jaren vijftig als scriptgirl bij de VARA tv-sectie. In 1962 trad ze in het huwelijk met VARA-omroeper Aad Bos. Net als eerdere tv-huwelijken werd hier veel aandacht aan gegeven in de landelijke kranten. Het lijkt erop dat het huwelijk geen (lange) onderbreking betekende voor haar tv-werk. Ze werkte tot begin jaren tachtig als regie-assistente, soms voor een programma over haar vader (zie foto). Begin jaren tachtig ging ze regisseren, in 1984 deed ze bijvoorbeeld regie bij de uitzendingen van de Olympische Spelen. In de jaren negentig werd ze producent van de kunst en cultuurprogramma’s van de VARA. Uit het huwelijk met Aad Bos, dat in 1975 ten einde kwam, werden twee dochters geboren die later ook bij de televisie terechtkwamen, zo valt te lezen in een artikel over de familie Bos in het Parool (2-2-1993).
VPRO
Bij de VPRO is in de jaren vijftig een scriptclerk in dienst, Ben Klokman. Hij werd omstreeks 1956 opgevolgd door Lenie van Duyn en daarna Helen Mellaart. In het kerstnummer van VPRO’s rtv-gids Vrije Geluiden (22-12-1956) is de vacaturetekst te vinden.
Ben Klokman (1933-2012) en Helen Mellaart (1929-1986)
Ben Klokman deed al een paar jaar administratief werk bij de VPRO toen hij in 1955 begon met het assisteren van de VPRO-regisseurs. Na een jaar meelopen ging hij zelf regisseren en produceren, eerst bij de kinderprogramma’s en vanaf eind jaren vijftig ging hij reportages en documentaires maken. Vanaf het begin was hij als producer betrokken bij De bezetting (1960-1965), wat hij maakte in samenwerking met historicus Loe de Jong en programmamaker Milo Anstadt. Bij deze productie werkte hij ook samen met zijn vrouw, regie-assistente Helen Mellaart. In een artikel in het Vrije Volk (7-9-1962) over hun samenwerking valt niet helemaal op te maken wanneer zij bij de VPRO in dienst kwam, wel dat ze, met uitzondering van een kleine onderbreking bij de geboorte van het derde kind, gewoon doorwerkte als getrouwde vrouw en moeder. Ben Klokman had nog een lange en succesvolle loopbaan bij de televisie in het verschiet, hij werd hij chef van de jeugdprogramma’s bij de NTS. Hij was (mede) betrokken bij de ontwikkeling van enkele iconische jeugdprogramma’s als Sesamstraat (1976), het Jeugdjournaal (1981) en Het Klokhuis (1988). Helen Mellaart en Ben kregen in totaal vier kinderen zo blijkt uit haar rouwadvertentie, ze werd slechts 59 jaar oud.
Lenie van Duyn
We zien scriptgirl Lenie (ook wel Leny) van Duyn voor het eerst vastgelegd door de NTS-fotodienst in de studio tijdens de VPRO-uitzending van 27-1-1957. In 1959 zien we haar in De Telegraaf bij de repetities van het kinderprogramma, uit het artikel blijkt dat ze Jos Odufré assisteerde. In 1959 maakte ze namens de NTS deel uit van de jury van het Eurovisie Songfestival. Verder is niet veel bekend van Lenie van Duyn, wel plaatste de VPRO in 1963 opnieuw een vacature voor een regie-assistente. Mogelijk omdat Van Duyn stopte met werken.
IKOR
Ans Herblot
Ans Herblot schreef in 1948-1949 teksten voor de stripserie ‘Marco Polo’ in Tom Poes Weekblad van Toonder Studio’s. Mogelijk was zij gerelateerd aan kunstenares Margje Herblot die in die tijd getrouwd was met Gerhard Toonder. Hoe ze precies bij de televisie terecht komt is niet bekend, maar in 1955 assisteert ze Erik de Vries bij de E’55 manifestatie in de RAI Amsterdam. Via De Vries kwam ze in 1956 bij de IKOR. Op een dag na is Ans Herblot niet de eerste vrouwelijke regisseur bij de Nederlandse televisie. Op 22 april 1956 regisseerde zij haar eerste uitzending van een kerkdienst, een dag later dan het debuut van Mieke Sybesma bij de AVRO.
In 1957 trouwde Ans Herblot en heette enige tijd Ans Herblot-Swinckels. Ze bleef onafgebroken werken als freelance regisseur voor alle omroepverenigingen en maakte onder meer De kring (1960) een kunstenaarsprogramma voor de AVRO en voor dezelfde omroep ook Pers in persoon (1961). Zo’n twee keer per maand deed ze de regie van Logboek en Kenmerk voor de IKOR/CVK. In 1962 trad ze in het huwelijk met regisseur Eimert Kruidhof (VARA) met televisiepionier Erik de Vries en Jan Blokker als getuigen. Voor de IKOR regisseerde ze twee eindejaarsprogramma’s getiteld Liedjes aan de kerk in 1967 en 1968.
In een interview met Het Vrije Volk (4-2-1964) vertelde ze: “Ik voel me volledig gewaardeerd en geaccepteerd. Je moet natuurlijk niet de kenau willen spelen, zodra je de leiding in handen krijgt. Maar dat moet een man ook niet proberen. Als vrouw heb je bovendien het voordeel sneller een sportieve medewerking onder je mensen te vinden. Ik herinner me nog goed mijn eerste uitzending. We slepen je er wel doorheen, hoor, klonk er toen goedig van achter de camera’s.”
