“Een avontuur, de ervaring. Niets is zo aardig kennis te nemen van de wereld en voor mij de (voormalige) Nederlandse Antillen. Toen ik er verbleef telde Bonaire 8.000 mensen en had slechts één beperkte supermarkt. Verse melk werd eenmaal per week met een boot vanuit Curaçao aangeleverd. We hadden een arbeidscontract voor drie jaar en kregen van de overheid een werkvergunning. Onze twee dochters, Manon en Babethe, konden ter plaatse naar school gaan.”
Aan het woord is Jaap van Laar (84), oud-continuitymedewerker bij Radio Nederland Wereldomroep. Hij woont in een appartementengebouw dat ooit dienstdeed als het Academisch Ziekenhuis in Utrecht. Jaap kwam in dienst bij de Wereldomroep (opgericht in 1947) in september 1961 als klanktechnicus en werd in 1969 door de directie van de Wereldomroep gevraagd zijn standplaats Hilversum te verruilen voor Bonaire, in onze overzeese gebiedsdelen. Zijn echtgenote Alett en hij stemden er vrijwel meteen mee in. Tijdens zijn uitzendtermijn kon een collega mooi in zijn Utrechtse flat komen wonen, zodat Jaap niet zijn huishuur hoefde op te zeggen.
Radiojaren op het Amerikaanse continent
“De Wereldomroep bouwde zenderpark Bonaire in 1968 om luisteraars in Zuid-, Midden- en Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland beter te kunnen bereiken. De programma’s gingen vanaf april 1969 de lucht in. Het relaystation stond onder leiding van een Stationsmanager. De Wereldomroep is altijd ijverig bezig geweest om de ontvangstcondities te verbeteren voor zijn luisteraars in afgelegen gebieden. Een relaystation aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, via krachtige kortegolfzenders met hun verreikende uitzendingen, was hierbij een doeltreff end hulpmiddel. Deze kortegolfstations vormden natuurlijk een afspiegeling van wat er in Nederland gebeurde; de economie, de kunst, de sport, de situatie in het buitenland enzovoort, maar altijd gebaseerd op feitelijkheden.”
Het relaystation van RNW op Bonaire had twee krachtige 300kW kortegolfzenders. De 17 stalen, wit-rode zendmasten stonden opgesteld net buiten Kralendijk, de hoofdstad van Bonaire, en hadden elk een hoogte van 110 meter. En toen het station eenmaal gesmeerd opereerde, werd lokale Antillianen gevraagd voor RNW te komen werken. Zodoende werkte het personeel voor de antennes, dieselgeneratoren en zenders nauw samen met de zenderchef plus zijn drie Nederlandse continuitymedewerkers van de Wereldomroep.
“De programma’s werden aangeleverd vanuit Hilversum en arriveerden eens per week met een lijnvlucht. Deze geluidsbanden waren verpakt in houten kisten en die moesten we dan zelf op het vliegveld komen afh alen. Eenmaal op het zendstation werden alle banden gesorteerd op datum en tijdstip van uitzending. De banden die in de voorbije week al waren gedraaid gingen terug naar Nederland om opnieuw te worden gebruikt. Menig keer gebeurde het echter dat het vliegtuig geen tussenlanding maakte, maar doorvloog naar Panama en dan hadden wij dus geen nieuwe banden. Er lag daarom altijd een voorraad noodbanden klaar, de zogeheten ‘excuusbandjes’ met enkel muziek. Bovendien hadden wij in de studio op Bonaire geeneens de beschikking over microfoons, spreekcellen, jinglecarts of draaitafels, nee, alles ging vanaf de taperecorder de ether in.”
Ploegensysteem
“Het relaystation op Bonaire werd enkel gebruikt door Radio Nederland Wereldomroep. Om één uur ’s middags plaatselijke tijd, bij aanvang van de eerste uitzending voor die dag, werden vanuit Hilversum nieuwsberichten en ingelaste actualiteiten live doorgespeeld, via een single-side band (een bepaalde zendtechniek van de toenmalige PTT) en via Radio Kootwijk verzonden over de kortegolf. De laatste uitzending van de dag eindigde de volgende ochtend om 05.30 uur. We werkten in roosters. Er waren dagelijks diverse uitzendingen want er moest natuurlijk rekening worden gehouden met de ontvangsttijden in de diverse regio’s. Die programma’s waren in zes talen: Nederlands, Engels, Spaans, Indonesisch, Frans en later ook Portugees. De voertaal op Aruba is Nederlands; het eiland is onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden. Onderling spreekt de bevolking Papiamento. De Wereldomroep stelde bungalows beschikbaar voor het personeel om in te wonen. Mijn vrouw en ik hebben in totaal elf huishoudsters gehad. Door buiten de werkuren vrijwilligerswerk te verrichten, onder meer voor het culturele leven op Bonaire, ontstonden leuke onderlinge contacten; het is uiteindelijk maar een klein eiland.”
Ideaal vakantieklimaat
“Dankzij de passaatwind heerst er vrijwel het gehele jaar door een heerlijke temperatuur van zo’n 29 graden. Rond kerstmis domineerde altijd een zeurderige regen. Ik heb nooit last gehad van orkanen of tsunami’s. Maar als er in die contreien ergens een orkaan woedde, werd het vreselijk heet omdat alle wind op het eiland werd weggezogen. In de schaduw was ’t dan maar liefst 45 graden Celsius. Alle gedetacheerde continuitymedewerkers op Bonaire mochten na anderhalf jaar dienstdoen drie maanden met verlof naar Nederland. Maar wij vierden onze vakanties juist daar in de buurt: zo bezochten wij Venezuela, Colombia, Curaçao enzovoort…”
Jaap en zijn gezin keerden in november 1971, na viereneenhalf jaar ter plaatse te hebben gewerkt, terug naar Nederland omwille van de verdere scholing voor zijn twee kinderen.
Terugblikkend
“Het was een reuzeleuke ervaring en we hebben er veel kennissen aan overgehouden. Het was interessant werk, plus een plezierige omgang met de Antilliaanse bevolking. Ik vond de tijd dat ik voor de Wereldomroep werkte op Bonaire heel prettig,” aldus Jaap. In maart 2000, toen 60 jaar oud, is Jaap gestopt bij RNW en is hij uit pure nieuwsgierigheid geschiedenis gaan studeren. Jaap oogt als een vitale, tevreden man, die nog elke ochtend met zijn hondje Ratja de stad intrekt om een kopje koffie te gaan drinken. Bij het Utrechtse Smedengilde is Jaap benoemd tot ‘vuurslotenmaker’.
De kortegolfzenders zwegen medio 2012. Een serie explosies velden daarna de radiomasten van het zendstation. En daarmee kwamen op Bonaire, na 43 jaar, alle kortegolfuitzendingen van de Wereldomroep tot hun einde.
