“Zo gaat u niet met mensen om, meneer Samplonius!”, een snerpende reactie uit de mond van NOS-televisiebaas Carel Enkelaar aan het adres van Klaas Samplonius, direct na afloop van de uitzending van NOS Met het Oog op Morgen, op vrijdagavond 18 april 1980. Vanwaar deze boze reactie? Het Oog was met een kleine studio neergestreken in een bij het Nederlandse Congresgebouw behorend hotel, aan de vooravond van het 25-ste Eurovisie Songfestival. Nederland had dat jaar de organisatie van het songfestival overgenomen van Israël, de winnaar van het jaar ervoor. De European Broadcasting Union (EBU) had de datum voor de editie van 1980 vastgesteld voor zaterdag 19 april, maar omdat die dag samenviel met een nationale rouwdag in Israël, had de NOS aangeboden, om het liedjesfeest in Den Haag te organiseren.
Carel Enkelaar in zijn functie van directeur NOS-televisie was de drijvende kracht en het publicitaire middelpunt achter dit grootscheepse evenement. Dat maakte dat hij absoluut als gast moest optreden in de late-avond-radioshow van de NOS. Klaas Samplonius presenteerde die avond en Cees Molenaars en ik waren als redacteuren ter plaatse. In de hectiek van die avond voor de grote Eurovisie-uitzending deden wij ons uiterste best om de heer Enkelaar op tijd, voor de klok van 12 uur, in onze studioset te krijgen. Met behulp van alle beschikbare NOS-persvoorlichters en overige functionarissen en ook door Enkelaar zelf, werd ons verzekerd dat hij op tijd zou langskomen. Maar de repetitie in de grote zaal van het Congrescentrum en alle belangrijke Europese omroepbobo’s hielden de NOS-baas bezig.
Uiteindelijk 2 minuten voor het einde van onze uitzending lukte het ons, om Carel Enkelaar achter de microfoon bij Klaas te krijgen. Die kon gezien de tijd niet meer doen dan enkele korte vragen stellen. Waarop de eindtune ging lopen, Klaas afkondigde en het ANP-nieuws van 12 uur begon. Carel Enkelaar was diep beledigd dat het gesprek aan de vooravond van zijn Eurovisiesongfestival zo kort had geduurd. Maar ja, dan had hij zich maar moeten verwaardigen tien minuten eerder te komen, vond Klaas. “Zo gaat u niet met mensen om! Hier gaat u meer van horen, meneer Samplonius.” “Zo gaat u niet met Carel Enkelaar om, zal hij bedoelen”, reageerde Klaas laconiek naar ons verschrikt kijkende redacteuren. Want Enkelaar was in die dagen op de toppen van zijn bestuurlijke omroeproem. Een beetje God in het Hilversumse televisieland en de persoonlijke vriend van zijn NOS-radiocounterpart Kees Buurman. En dat was onze baas. Maar Klaas bleef onverstoord en was niet onder de indruk. Het Haagse incident zou zoals hij reeds voorspelde geen enkel gevolg hebben.
Groot vakman
Deze gebeurtenis was kenmerkend voor de nuchtere Zwollenaar Klaas Samplonius, die naast een groot radiotalent, een geboren journalist was. Ik leerde hem begin 1977 kennen toen hij als opvolger van Nico van Vliet, namens de AVRO Met het Oog op Morgen ging presenteren. Hij was toen al bij de radio voor mij, om het in de woorden van Mart Smeets te zeggen, een “grote meneer”. Presentator van NOS Langs de Lijn, Radio Tour de France en uiteraard AVRO’s Radiojournaal, één van de gezichtsbepalende nieuwsprogramma’s op, toen nog, Hilversum 1.
Behalve een groot vakman, waar toen jongens als Leo de Later, Derk Bolt, Jan de Groot, Wim Bos en ik als beginnende radioredacteuren iets van konden leren, was Klaas een zeer aimabele man. Met veel humor en een groot vermogen tot imiteren. Zijn Jaap van Meekren, Jan de Visser en stadgenoot Ben Dingerdis waren onovertroffen.
Onverstoorbaar
Maar behalve die onverstoorbaarheid kon hij onbeïnvloedbaar blijven vasthouden aan zijn mening als hij die terecht en gerechtvaardigd vond. Nog zo’n mooi voorbeeld. In 1981 ging ik naast mijn werk voor Het Oog, ook samen met Cees Molenaars, de redactie doen van een wekelijks live radioprogramma op de vrijdagmiddag, dat grote thema’s in het nieuws van de voorbije week moest duiden. Titel: Het gesprek van de dag. Klaas was de presentator en ik zijn redacteur en producer. We zonden iedere week uit, vanaf een andere locatie in het land. Meestal een café of een openbaar gebouw als een gemeente- of provinciehuis. In die tijd deed ik al klein presentatiewerk zoals het dagelijks voorlezen van de hoofdpunten van de ochtendbladen, in Met het Oog op Morgen. Maar op slinkse wijze voegde ik, met de instemming overigens van Klaas Samplonius, een weekoverzicht toe aan deze nieuwe actuele vrijdagmiddaguitzending, dat ik zelf in de uitzending ging voordragen. Klaas begreep uiteraard als geen ander, dat zo’n jonge beginnende radiojournalist, natuurlijk niets liever wilde dan ook even zelf op de zender te horen zijn. Hij was immers uit hetzelfde klassieke hout gesneden als Kees Buurman, die ook hij bewonderde.
Foto: Beeld & Geluid
Maar dat gold niet voor de baas van de NOS-afdeling Gesproken Woord, waaronder Het gesprek van de dag viel. De man in kwestie, Ben Janssen was ‘not amused’, om het zacht uit te drukken. Zijn visie na een paar weken: “die Kolster moet van de zender, Samplonius is de enige presentator van dat programma en daarmee uit”. Anders dan Klaas had hij geen enkel gevoel of interesse voor de ambities van een jonge redacteur. Ben Janssen, die bekend stond als een tamelijk ongenaakbare autoritaire chef, die kort daarvoor nog met harde hand de regionale omroep Radio Oost had gesaneerd, een karwei dat hij eerder ook al in Limburg had gepresteerd, was bij zijn medewerkers gevreesd vanwege het feit, dat hij geen tegenspraak duldde. Maar ook daar was Samplonius niet van onder de indruk. Na een gesprek met Janssen moest ik eerst weliswaar van de zender, maar kon een poosje later toch terugkeren. Klaas had voet bij stuk weten te houden. Wederom op zijn eigen onverstoorbare wijze. Het gesprek van de dag, verdween overigens na één jaar van de zender. Dat dan weer wel!
Historische kennis
Na zijn jaren bij NOS-radio vertrok Klaas Samplonius naar de TROS waar hij onder andere de geestelijk vader werd van het succesvolle Twee Vandaag en andere bekende programma’s, om zijn carrière te beëindigen als directeur-hoofdredacteur van RTV Drenthe. In die jaren zagen we elkaar veel minder maar hielden wel regelmatig telefonisch contact. Die gesprekken gingen dan uiteraard over de omroep en alle bekende mensen, die we kenden en vooral die Klaas allemaal had gekend in het verleden. Hij had naast omroephistorische kennis ook een fenomenale kennis van het verleden in het algemeen. Met name ook van de parlementaire geschiedenis. Bekende namen van het Binnenhof, hij had ze allemaal persoonlijk gekend, inclusief alle bijbehorende anekdotes.
Het lag dan ook voor mij voor de hand, toen ik in 2010 het NTR-radioprogramma Familie Nederland op Radio 5 Nostalgia ging presenteren, om Klaas te vragen om historische verhalen uit het Nederlandse omroepverleden te vertellen. Verhalen over bekende programma’s en bekende figuren uit onze rijke radio- en televisiegeschiedenis. Het werd een groot succes. Zijn kennis was onuitputtelijk en ook hier gold weer: hij had ze bijna zelf allemaal gekend.
Het was dan ook meer dan voor de hand liggend, dat Klaas Samplonius enkele jaren geleden voorzitter werd van de Stichting Omroephistorie, de club die ook dit blad Aether uitgeeft. In korte tijd wist hij de stichting te verbinden met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en het teruglopend abonneebestand weer wat om te buigen naar groei. En Klaas was enthousiast over het plan om via een nieuwe website de geschiedenis van radio en televisie, ook in beeld en geluid te laten herleven. Op die digitale plek wilde hij de omroephistorie, net als indertijd bij Familie Nederland, weer laten klinken. Daar lag zijn hart, jammer genoeg heeft hij dat zelf niet meer mogen realiseren. Klaas Samplonius overleed op vrijdag 11 november 2022 op 75-jarige leeftijd. Ik ga een groot en welbespraakt radiojournalist, en bovenal een fijn mens, heel erg missen.
IM Ron de Rijk