Wikimedia Nederland organiseerde in mei bij Beeld en Geluid in Hilversum een conferentie over de impact van conflicten in de wereld op Wikimediaprojecten, de interactie met de actualiteit en maatschappelijke discussies. Aanleiding om in Recorder aandacht te besteden aan deze veel door programmaredacties geraadpleegde informatiebron die de documentatie-afdelingen van de omroepen overbodig maakte.
Op de conferentie vertelden directeur Sandra Rientjes en woordvoerder Germien Cox dat je Wikimedia Nederland kunt zien als ondersteunende dienst voor de Nederlandse bewerkers van Wikipedia. Er wordt door dit leger van vrijwilligers voortdurend gewerkt om bijvoorbeeld beelden te uploaden naar Wikimedia Commons of artikelen te schrijven op Wikipedia. Ook erfgoedinstellingen als de Anne Frank Stichting, musea of het hoger onderwijs worden door Wikimedia Nederland ondersteund als zij hun kennis willen delen via Wikipedia. Door bijvoorbeeld beelden uit hun collecties te uploaden, kunnen zij een groter publiek bereiken. Wikimedia Nederland kan ze daarbij helpen en ze koppelen aan ervaren Wikipedianen.
Wikipedia is financieel afhankelijk van donaties aan de Wikimedia Foundation, die zetelt in San Francisco. Het voordeel van de Amerikaanse oorsprong is dat de auteursrechten beter geregeld zijn in geval van een dispuut daarover. Wikimedia Nederland is als zelfstandige vereniging onderdeel van de wereldwijde Wikimedia-beweging en wordt voor een groot deel gefinancierd door de Wikimedia Foundation en heeft daarnaast inkomsten uit donaties, contributies, en co-financiering van projecten door samenwerkingspartners.
Maar wacht eens even, is het niet veel gemakkelijker dat we alles over Wikipedia voor de lezer even opzoeken?
Waar? Op Wikipedia zelf natuurlijk! Daar gaan we:
“Wikipedia is een vrije online encyclopedie die in alle erkende talen informatie biedt die objectief, verifieerbaar en vrij herbruikbaar is. De Nederlandstalige versie begon op 19 juni 2001 en is met meer dan 2,1 miljoen artikelen de op vijf na grootste van circa 330 taalversies.
Wikipedia heeft diverse zusterprojecten die ook van dezelfde software gebruikmaken: zoals Wikinieuws, Wikiwoordenboek en… STOP!.”
Voor we verder knippen en plakken, dit alles kun jij als lezer daar zelf ook vinden. Nee, om de mensen achter Wikipedia zichtbaar te maken, kunnen we beter iemand spreken die op Wikipedia publiceert. De artikelen die je op Wikipedia leest zijn namelijk het werk van een omvangrijke groep van alleen in Nederland al minstens 1.200 actieve vrijwilligers. ‘Bewerkers’ heten ze, omdat ze niet alleen zelf artikelen schrijven, maar zo nodig ook die van anderen bewerken. Kattiel is een van hen. Zij weet kennelijk veel…
’Nee hoor,’ zegt de persoon die achter deze Wikipedianaam schuilgaat. ‘In Wikipedia moet je alles wat je beweert altijd met bronnen kunnen onderbouwen. Wat ik weet kan ik niet zomaar gebruiken, ik moet er altijd bronnen bij zoeken die aantonen wat ik beweer. Bewerkers moeten dus kunnen schrijven en kunnen zoeken en vinden, op internet en in boeken. Die bronnen moeten al elders bestaan in de vorm van krantenartikelen of boeken.
De vrijwilliger achter de naam Kattiel was redacteur bij een ingenieursbureau, waar ze technische rapporten redigeerde. Voor Wikipedia schrijft ze nu geen puur technische artikelen meer, dat heeft ze in haar werkzame leven genoeg gedaan. Wat zij nu als een van haar taken beschouwt, is het bijhouden van de lijst van Nederlandse gemeenten waar Stolpersteine liggen. Het zijn gedenktekens in het trottoir voor de vroegere woonhuizen van mensen die door de nazi‘s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn. Bijna iedere dag krijgt ze seintjes van Google dat er ergens weer dergelijke struikelstenen zijn gelegd, dan vult zij het artikel aan.
Daarnaast schrijft ze biografieën, vooral van vrouwen. Daar zijn er naar verhouding weinig van beschikbaar, wat een scheef beeld geeft. ‘We proberen een inhaalslag te maken.’ Dat komt waarschijnlijk ook doordat er meer mannen dan vrouwen bewerker zijn. ’Maar 11% van de bewerkers van Wikipedia in Nederland is vrouw. Daardoor zijn er niet alleen minder biografieën van vrouwen, maar ook zijn artikelen over onderwerpen die vrouwen interesseren ondervertegenwoordigd. Er is veel over techniek en sport te vinden, maar veel minder bijvoorbeeld over gezondheid en opvoeding.’
Het is prettig dat je Wikipedia als onafhankelijke bron kunt onderscheiden van alles wat als fake-nieuws verschijnt. ‘We proberen er heel kritisch op te zijn dat alles wat wij schrijven ook echt waar is,’ zegt Kattiel. Door te kijken naar de bronnen kan iedereen dat controleren. Geen Facebook of X, het vroegere Twitter, maar serieuze kwaliteitskranten en boeken. Het zijn dus altijd externe bronnen die aangevoerd worden. Wikipedia zelf mag niet als bron gebruikt worden.
Een bewerker als Kattiel vult vaak andere artikelen aan. ‘Toevallig kwam ik er achter dat de beeldhouwer Hortence Brouwn over wie ik een biografie had geschreven een broer heeft die ook beeldhouwer is. Van hem stond al een artikel op Wikipedia. Ik heb over en weer naar de verschillende artikelen verwezen en vermeld dat er een familierelatie bestond.’
Komt het vaak voor dat feiten niet kloppen of dat er zelfs sprake is van bedrog?
’Het laatste kom ik nooit tegen. In heel korte tijd wordt ieder nieuw artikel dat gepubliceerd wordt door tientallen andere bewerkers gelezen en gecontroleerd. Daarbij wordt ook gekeken naar de bron of het wel klopt wat er is overgenomen.’
Er mag dan niet gelogen worden, maar de waarheid weglaten is ook niet zuiver.
‘Je kunt dan in een artikel vermelden dat de een dit en de ander dat zegt. Het is dan aan de lezer om te beoordelen wat de waarheid kan zijn. Een eigen mening geef ik nooit.’
Door uw keuze van de onderwerpen geeft u misschien wel een mening? ’Dat ik vooral over vrouwen schrijf en dan nog vooral vrouwen van kleur geeft al een bepaalde interesse weer.’
Is er een pagina waar u verantwoordelijk voor bent, die erg vaak is aangeklikt en waar u trots op bent? ’Over Roxanne van Iperen schreef ik een artikel dat bijna 200.000 keer is gelezen en er zijn meer wapenfeiten: Over de Amerikaanse psychotherapeut Edith Eger schreef ik een artikel dat 62.000 keer werd gelezen, maar de Engelse vertaling is een half miljoen keer gelezen.’
Zijn die successen motiverend om het werk te blijven voortzetten?
’Aanvankelijk schreef ik artikelen over onderwerpen die minder in de publiciteit kwamen, die werden dan ook weinig gelezen. Ik kies er nu voor om vooral die onderwerpen te pakken waarvoor duidelijk belangstelling bestaat, zodat ik weet waar ik het voor doe. Zo heb ik veel geschreven over Curaçaose vrouwelijke kunstenaars. Daar is hier in Nederland nog niet veel belangstelling voor. Ik hoop eraan bij te dragen dat dat verandert. Soms worden die artikelen ook in de Papiamentstalige Wikipedia vertaald en is er lokaal meer belangstelling.’
‘Ik start de dag met het controleren of er bijzonderheden zijn rond de artikelen die ik heb geschreven, of die door anderen bewerkt zijn. Ik krijg ook Google alerts over onderwerpen die ik bijhoud. Dat doe ik vooral in de winter, ‘s zomers ben ik in mijn tuin bezig.’
En nu maar hopen dat wat de omroepdocumentalisten van vroeger bewaarden, nu nog ergens te raadplegen is. Zijn de papieren mappen er niet meer? Geen nood, dan is er altijd nog Wikipedia.
De Verbindingsprijs 2024
De Verbindingsprijs eert bijzondere bijdragen aan de bevordering van vrije kennis. Op veel plekken wordt hard gewerkt aan de creatie en de verspreiding van “vrije kennis”. Wikipedia, Wikidata en Wikimedia Commons zijn projecten uit de eigen stal van Wikimedia. Maar denk ook aan Creative Commons, Open Streetmap, Open Access, OSINT, Open Zorg, Makers, Open Source, Open Design, Open GLAM en Open Overheid. Met de Verbindingsprijs wil Wikimedia Nederland de samenwerking tussen deze losstaande initiatieven bevorderen.
Vanwege zijn uitzonderlijke inzet voor de vrije kennis sleepte het Vlaamse ‘meemoo’ de Verbindingsprijs 2024 in de wacht. Uit het juryrapport: “Meemoo is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot een belangrijke, zichtbare partner van Wikimedia België en een organisatie die ook de Nederlandse tak inspireert. Ze delen hun specialistische kennis en hun uitgebreide netwerk in de Vlaamse erfgoedsector graag met de Wikimedia-gemeenschap”. Een mooie bekroning op hun niet-aflatende inspanningen om kennis te delen en zo de sector van het cultureel erfgoed te ondersteunen.
