Als zaterdag 7 oktober de aanval van Hamas in Israël het nieuws beheerst, is Astrid Klijnman blij dat ze thuis is en niet in de regiekamer het NOS Journaal. Drie dagen eerder had ze daar haar laatste dienst. Het idee dat ze met pensioen ging en dat aan haar loopbaan een einde kwam, was lang even wennen geweest. Maar nu Astrid (1957) eenmaal weg is, kan ze gemakkelijk afstand nemen.
Astrids loopbaan bij het Journaal omvat maar liefst 47 jaar. Niet eerder is iemand bij de NOS zo lang in dienst geweest. De eerste twintig jaar zat Astrid op het redactiesecretariaat, de afgelopen 27 jaar was ze regieassistent. Gijzelingen, de 11 septemberaanslagen, de vuurwerkramp in Enschede en vliegtuigongelukken, ontelbaar zijn de grote nieuwsgebeurtenissen die Astrid op de redactie en in de studio meemaakte. Het geweld uit Israël en Gaza had daar nog wel bij gekund, maar in een vakantie in de nazomer in haar geliefde Frankrijk kreeg ze vrede met haar vertrek. Eerder dit jaar voelde Astrid meer spanning toen ze aan haar collega’s liet weten dat ze met pensioen zou gaan. “Er is heel aardig gereageerd,” zegt Astrid die verwonderd was over de ruime aandacht die het aanstaande afscheid kreeg. Nuchter: “Ik voelde me erg gewaardeerd”.
Collegiaal en betrokken Maar er ging niet zomaar een regieassistent weg; Astrid was zeer geliefd bij de vele NOS’ers met wie ze in bijna vijf decennia heeft gewerkt. Haar collegiale belangstelling en persoonlijke betrokkenheid zijn daar niet vreemd aan. Zelf is ze daar bescheiden over en verklaart haar collegiale omgang door het familiegevoel dat ze altijd bij de NOS heeft gehad. Om daar dan toch aan toe te voegen: “Ik denk dat ik dat van huis uit heb meegekregen.” Astrid had een kantoorbaan bij Wagon Lits in Amsterdam toen ze in 1976 de vacature zag voor een ‘assistente voor de nieuwsdienst en productie’ bij het N.O.S. Journaal. Het Journaal was toen misschien nog meer dan nu een instituut, maar zo ervoer Astrid het niet. “Bij Wagon Lits had ik een eentonige baan, ik wilde gewoon wat anders. Omdat ik als negentienjarige nog minderjarig was moest ook mijn vader zijn handtekening onder het arbeidscontract zetten.” Het Journaal zat in die tijd in het Studiocentrum (nu Talpa), de uitzendingen kwamen uit Studio 5 waar het Journaal een hoekje had. “Daar werd ook Toppop opgenomen. Uiteraard ben ik vaak bij opnames geweest, ik heb er nog de Carpenters zien optreden.”
‘Meteen ging iedereen bellen’
Astrid zat bij de productieafdeling waar onder andere cameraploegen werden besteld. Zelf tikte ze agenda’s uit. Koffie halen voor de redactie hoorde ook bij haar takenpakket net als het opnemen van de telefoon. Een telefoontje dat Astrid nooit zal vergeten was een jaar na haar eerste werkdag waarin werd de gijzeling werd gemeld in een trein bij De Punt in Drenthe. “Ik riep dat over de redactie. Meteen ging iedereen bellen en cameraploegen werden uitgestuurd.” Het Journaal werkte nog gedeeltelijk met film. Het materiaal werd ontwikkeld bij het Cinecentrum elders in Hilversum. “Als er haast was, belden we om te zeggen dat we er aankwamen.” In de studio was het de kunst om de film gelijk te leggen met het geluid, soms onder grote tijdsdruk. Intussen moest ook de laatste hand worden gelegd aan de autocue, toen nog met papier. “We knipten stroken waarop we met een IBM-machine met grote letters de presentatieteksten tikten.”
Breien onder het werk
We zitten op een van haar laatste werkdagen op de redactie van NOS Nieuws als Astrid deze en andere herinneringen ophaalt. Het woud van schermen om ons heen lijkt in niets op de schrijfmachines van toen. Er zijn nu veel meer journaals en door samenvoeging met de radio en de komst van online is de organisatie veel groter dan vroeger. En het is allemaal veel sneller geworden, zegt Astrid. “Het is niet meer voor te stellen, maar vroeger kon ik op het werk af en toe breien.” Wat hetzelfde is gebleven is dat Astrid zich al die jaren bij de NOS thuis heeft gevoeld. Ook het familiegevoel is gebleven, maar wel veranderd. “Vroeger sprak je iedereen, nu zijn er meer lagen en met veel collega’s heb je geen contact. Tegelijk is het er minder hiërarchisch geworden. De eindredacteuren van nu zijn veel toegankelijker. Als ik nu iets raars in de teksten zie, maak ik daar een opmerking over. Vroeger durfde ik dat niet.” Astrid heeft het nog maar net gezegd als ze even later in de regiekamer wijst op een tegenstrijdigheid in het weerbericht. Voor en tijdens de uitzending blijkt dat de regieassistent net zo belangrijk is als de regisseur. Astrid bescheiden: “Ik ben ondersteuner, dat past bij me. Ik denk praktisch en heb niet de behoefte om me erg met de inhoud te bemoeien.”
Gezichten van vroeger
De dienende rol in een omgeving met onder andere bekende presentatoren en verslaggevers heeft Astrid goed gelegen. Het waren haar collega’s, niet meer en niet minder. Maar ze heeft wel respect voor iedereen die op het scherm komt. “Ze stralen iets uit, je moet er maar staan.” Gaat Astrid de NOS-familie waar ze zo lang deel van uitmaakte missen? “Ja, het dagelijks contact met de collega’s.” Maar ook nu nuchter: “Daar zal best iets voor in de plaats komen.” En wie weet komt ze straks ex-collega’s tegen bij VGOmedia. Astrid is lid geworden en vast van plan de halfjaarlijkse bijeenkomsten te bezoeken. En reken maar dat vroegere collega’s Astrid zich weten te herinneren. Zo ging het april 2022 ook op een reünie met collega’s uit de jaren negentig. Astrid wijst op een groepsfoto die op de redactie hangt van de 120 aanwezigen. Met veel gezichten die vroeger geregeld de huiskamer binnenkwamen, maar zichtbaar ouder. Astrid verbaasd: “Ik kende ze allemaal nog en zij mij”.